Dood, eindelijk af van dit taboe!

We weten twee dingen zeker in ons leven. Het eerste is dat we belasting moeten betalen. Mijn vakgebied als financieel planner is ervan doorspekt. En het tweede is dat we op een dag doodgaan. Toch stoppen we de gedachten hieraan bij voorkeur zo ver mogelijk weg. Ik merk dat in mijn werk als RegisterExecuteur, waarbij ik mij bezighoudt met estate planning, voorbereiden en afwikkelen van nalatenschappen ook. Er rust in onze maatschappij een taboe op de dood, iedereen moet er maar op zijn eigen manier mee om te zien gaan. Dood is eng en verdrietig en zorgt voor pijn. Het liefst stoppen we de dood zo lang mogelijk weg en laten we het geen deel uitmaken van ons dagelijkse leven. Maar door de dood te omarmen, maak je het leven zoveel rijker.

De meeste mensen weten dat een overlijden aanstaande is

Woody Allen zei ooit:

“It’s not that I’m afraid to die, I just don’t want to be there when it happens.”

Negen van de toen mensen zou het liefst overlijden in hun slaap. Slechts 20% overlijdt daadwerkelijk plotseling aan een hartstilstand, ongeluk, moord of zelfdoding. Tachtig procent van de mensen overlijdt ‘aangekondigd’. Op een dag hoor je de arts zeggen dat je ongeneselijk ziek bent. Dat je nog maar een beperkte tijd te leven hebt. Het was ergens in 2016 toen wij dat ook hoorden. Mijn partner was ongeneselijk ziek, kanker.

De dood was iets onbekends

Voor mij was de dood tot die tijd ook ‘ver-van-mijn-bed’. Je hoort natuurlijk wel eens op het nieuws dat een bekende ster is overleden. Maar je gaat dan ook weer verder met jouw leven. Opa’s en oma’s overleden vroeg in mijn leven. Daar was de bewustwording een stuk minder en overlijden kan natuurlijk als je ergens in de zeventig bent. Mijn vader overleed een stuk jonger. Hij is uiteindelijk maar 59 jaar geworden. Gesprekken over de dood hebben we nooit gevoerd. Over het leven ook niet trouwens.

Kwaliteit van leven

Ik ben opgeleid als life planner. Het is natuurlijk niet zo dat we het leven kunnen plannen. Dat weet ik maar al te goed uit ervaring door de ziekte en het overlijden van Guus. Maar als life planners helpen we mensen meer kwaliteit van leven te ervaren. Een leven waarin ze dicht bij zichzelf blijven, dingen doen die voor hun belangrijk zijn. Verlangens niet meer uitstellen, maar waarmaken. Je kunt je kwaliteit van leven verbeteren door je bewust te worden wat in het leven echt belangrijk is, keuzes maken die passen bij wie je wil zijn en wat je wil bereiken. En als je begrijpt wat geld in dat leven betekent, bereik je harmonie ook op dat vlak en draagt geld bij aan dat mooie leven. Helaas hebben veel mensen hebben een relatie met geld die totaal uit balans is.

Het verhaal van Hannie … haar man overleed

Ik kwam Hannie tegen bij een netwerkevenement. Ze vertelde over haar man Chris die ALS heeft. Ze vertelde hoeveel weerslag zijn ziekte ook had op haar leven. Bij Chris zijn voelde als eerste prioriteit en ze cijferde zichzelf volledig weg. Ook tot ongenoegen van Chris bleek later. Chris vond het belangrijk dat Hannie ook dingen ging doen die voor haar belangrijk waren, zoals sporten en met vriendinnen uit eten.

Kracht

Life planning gaf Hannie houvast om ook haar eigen plan te trekken. Door de kracht van life planning te ervaren hebben Hannie en Chris vanuit liefde samen het pad naar het levenseinde van Chris kunnen bewandelen. Hannie heeft Chris vol vertrouwen kunnen loslaten in de wetenschap dat hij geen onvervulde verlangens meer had en dat de cirkel rond was. Zij heeft daarnaast voldoende energie om na zijn overlijden het leven relatief snel van een positieve kant te bekijken. Elke nieuwe fase in het leven is de geboorte van herinneringen.

Levensgebeurtenissen zijn vaak een trigger tot verandering

En dan maakt het niet uit in welke fase van je leven je bent. Je hebt een gezin met jonge kinderen, je kinderen verlaten het ouderlijk nest en kopen hun eerste woning, je bent gepensioneerd, je werkt bij een werkgever of je bent zelfstandig ondernemer. Je vervult verschillende rollen in het leven. Niet alleen die van vader, moeder, opa, oma, echtgenoot, vriend, vriendin, buurman, buurvouw, maar soms ook die van mantelzorger.

Veel mensen komen bij mij als ze op een kruispunt in het leven zijn aangekomen, of als ze zien dat die er aan komt. De bewustwording dat ze iets anders willen dan ze nu doen, of niet meer mee willen of kunnen veranderen in hun werk. Of dat ze geconfronteerd worden met een ernstige ziekte wat het leven op de kop zet. Soms is er een aanleiding nodig om tot het besef te komen dat ze het liefst iets anders willen in het leven. Het besef van een overlijden binnen weken, maanden of jaren geeft het leven vaak een compleet andere dimensie.

Het verhaal van Gerard …. die dood ging

Gerard was 62 jaar toen we elkaar ontmoette. Maar helaas is Gerard er niet meer. Hij overleed in 2019 aan de gevolgen van een beroerte. Hij liet een vrouw en een dochter achter. Gerard heeft zijn hele leven hard gewerkt, de laatste twintig jaar was hij ondernemer. Hij werkte altijd met de gedachte in het achterhoofd om later een goed pensioen en daarmee een goed leven te kunnen leiden. Dingen doen die voor hem en Astrid belangrijk waren, schoof hij voor zich uit. Als we met pensioen zijn dan ………. Goed betekende voor hem financieel vrij zijn en geen zorgen over geld te hebben. Wat van de wereld zien en kunnen doen waar hij zin in had. Gerard had geen idee toen ik hem en zijn vrouw Astrid een half jaar voor zijn overlijden liet zien dat hij zijn doel allang had bereikt. Gerard had vier jaar daarvoor zijn bedrijf kunnen verkopen, maar zei nee. Achteraf uit onwetendheid, want Gerard bleek allang financieel vrij te zijn. Na dit inzicht en de energie die ik hem en Astrid meegaf voor het volgende hoofdstuk in hun leven, was Gerard eraan toe om met pensioen te gaan. Maar in plaats van jaren van het leven te genieten is en kwaliteit aan zijn leven toe te voegen, is hij helaas betrekkelijk vroeg heengegaan.

Wake up call

Het verhaal van Gerard staat niet op zichzelf. Jaarlijks overlijden er mensen die nog in de bloei van hun leven zouden moeten zijn. Zo ook mijn partner Guus, die helaas maar 57 jaar mocht worden. En jij kent ze vast ook wel. Mensen die je vroeg zijn ontvallen. Vaak is een confrontatie met de dood aanleiding om over het leven na te denken. En vaak komt dan ook de gedachte: dit gaat mij toch niet gebeuren en wat wil ik eigenlijk in dit leven?

We laten ons vaak weerhouden door (gebrek aan) geld

Door die gouden kooi waarbij ik maandelijks een goede factuur kon sturen, heb ik mij laten weerhouden om dicht bij mezelf te blijven. Nu heb ik het mooiste vak van de wereld. Ik laat mensen ervaren dat rijkdom over meer gaat dan geld alleen. Ik stimuleer mijn cliënten geef ze energie om het leven te omarmen en te gaan voor wat voor hun belangrijk is. Vervul verlangens voordat het leven voorbij is en de dood aan de deur klopt. Geld is niet weg te denken uit ons leven. Laten we dan ook daarmee omgaan in harmonie en gebruiken waarvoor het bedoeld is: een neutraal ruilmiddel om je leven aangenaam te maken. Er is geld genoeg op de wereld, alleen jammer dat het zo slecht is verdeeld. Leven en geld oprecht met elkaar verbinden en meer leven vanuit je hart en minder vanuit je hoofd. Dat noemen we financial life planning.

De dood klopt aan de deur

Het overlijden van Guus was het eerste overlijden dat ik van dichtbij meemaakte. Er ging een heel proces aan vooraf en er ging ook een hele nieuwe wereld voor me open. Tussen de eerste diagnose van een melanoom tot de mededeling dat hij uitbehandeld is, gaat gevoelsmatig een mysterieuze wereld schuil waarin ik oprecht geïnteresseerd ben geraakt. Wat gebeurt er met ons als we weten dat de dood aan de deur klopt? Wat is er allemaal mogelijk in die laatste levensfase, en wat niet? En hoe kun je de dood mentaal omarmen?

Frustratie

De dood omarmen, iets waar Guus niet toe in staat was. Hij knokte tot het bittere einde en kon niet berusten in de wetenschap dat er een einde kwam aan zijn leven. Uit frustratie vroeg hij meerdere keren aan de huisarts waarom er nou geen dokter was in deze wereld die hem beter kon maken. Hij was gelukkig met zijn leven nu en er nog helemaal niet klaar. Er was nog veel te doen en aan sterven wilde hij niet denken. Laat staan dat hij het gesprek wilde voeren over verlangens en wat hij nog belangrijk vond. En ik? Ik liet hem vooral in het nu zijn en had om voorhand veel meer willen weten over het proces over doodgaan. Frustratie is iets dat veel blijkt voor te komen bij mensen in de laatste levensfase.

Jong geleerd …..

Angst voor de dood is toegenomen omdat we de dood hebben weggeduwd uit ons leven. Manu Keirse, psycholoog, zie eens:

“Het is heel normaal dat we bang zijn voor iets waar ze niets over weten. Iedereen sterft ook maar één keer, je doet het geen twee keer. Je kunt het nooit overdoen. En dat terwijl de dood eigenlijk heel gewoon is.”

Laten we het taboe van de dood halen. Laten we onze kinderen leren dat de dood onomkeerbaar is, dat alles wat leeft een keer doodgaat en dat dat niet noodzakelijkerwijs wordt veroorzaakt door iemand. Het leven gaat een keer over. Dat geldt voor die mooie vlinder die fladdert, voor de mier de bergen werk verzet, voor de bloemen in de tuin, voor de kat van de buren die elke dag even voorbij wandelt en ook voor ons als mens. Maak de dood bespreekbaar en zorg ervoor dat het allemaal gaat zoals gewenst is. Bespreek wensen omtrent uitvaart, financiële afhandeling en maak alles inzichtelijk en overzichtelijk.

De dood geeft ook een boodschap

‘Mensen die sterven kunnen je alles over het leven leren’ en dit is geen holle frase. Mensen op hun sterfbed kijken terug op het leven en evalueren het. Het is waardevol om naar hen te luisteren. Laat je door hen die gaan inspireren. Zo realiseerde ik me dat het hele kleine dingen zijn die ik zou willen doen. Een bucketlist ……. het klinkt mooi maar veel mensen die in het laatste hoofdstuk van hun leven zitten hebben die vaak niet. Guus wilde helemaal niet nog een keer een grote reis maken. Hij wilde vooral gewoon thuis zijn en het hele weekend met voetbal bezig zijn. Dat was zijn passie en daar had hij plezier aan. De kneepjes van het vak van (assistent-)scheidsrechter overdragen aan de jeugd. Tot twee maanden voor zijn overlijden zat hij op zaterdag en zondag op de tribune ergens langs een voetbalveld in het land. Daar genoot hij van! Ken jij iemand die de dood ziet naderen? Knoop dan eens een waardevol gesprek aan en leer van zijn of haar inzichten.

Als ik het leven over mocht doen

Ook Bronnie Ware is bij veel professionals die werken met mensen in de laatste levensfase bekend. In de jaren dat zij stervende mensen begeleidde tijdens haar werk als verpleegster, veranderde haar leven compleet door alle inzichten en lessen die zij van hen leerde. Zij schreef een boek vanuit haar ervaring in de palliatieve zorg, ‘Als ik het leven over mocht doen’. Ze voerde gesprekken met mensen op hun sterfbed en ze stelde een spijt-top 5 samen. Die ziet er als volgt uit:

1. Had ik maar de moed gehad mijn eigen leven te leiden in plaats van het leven dat anderen van mij verwachten;
2. Ik had minder willen werken;
3. Had ik maar de moed gehad om mijn gevoelens te uiten;
4. Was ik mijn vrienden mar niet uit het oog verloren;
5. Had ik mijzelf maar wat meer geluk gegund.

Overledene hebben vaak spijt

Het eerste punt is de meest algemene reactie van spijt. Als mensen zich realiseren dat hun leven ten einde is en in alle helderheid terugblikken, dan is het makkelijk soms te zien hoeveel dromen niet in vervulling zijn gegaan. De meesten hebben zelfs niet de helft van hun verlangens vervuld en zien in dat hun keuzen daarvan de oorzaak zijn. Wacht niet tot je de dood in de ogen kijkt, maar vier het leven. Stel geen dingen uit die je vandaag kunt doen, want voor je het weet is het te laat.

Omarm de dood!

Ik hoop dat je vanuit dit blog meeneemt dat de dood een onderwerp is om  met elkaar over te praten. Haal het taboe van de dood af. Bespreken wat belangrijk is in het leven en te zorgen dat verlangens vervuld worden. Niet dikwijls is dat ook het verlangen naar financiële rust. Door zaken te bespreken en vast te leggen, heb ik ervaren dat het voor Guus een hele bevrijding was. Hij kon de financiële kant van de dood loslaten. Doorbreek het taboe en maak de dood bespreekbaar! Het levert veel meer op dan je denkt.

Luister ook eens naar de podcast die ik in mei 2021 heb opgenomen samen met Winny Bos van Doulawijzer. Daarin bespreken we onder andere hoe je ervoor zorgt dat je je richt op dingen die belangrijk zijn in het leven, zeker ook als het levenseinde in zicht is.

Nu ben jij aan zet

Zeg een eerlijk: heb jij met je partner of kinderen wel eens over de dood gesproken? Wat daarbij je wensen zijn? Heb je het voor je naasten en je dierbaren op financieel vlak goed geregeld? Kom eens langs voor een kopje koffie.