Financiële opvoeding: leren omgaan met geld is kinderspel!

In het kader van de Week van het Geld (12 t/m 16 maart 2018) heb ik een gastblog geschreven voor Startup4kids en Klas4Klas over en de manier waarop je jouw kinderen kunt leren omgaan met geld. Financiële opvoeding is een vaardigheid die veelal ontbreekt.

Geld speelt een belangrijke rol in ons leven, wat we er ook van vinden. Geld helpt je het leven te leiden zoals jij dat wilt, geld helpt je om te kunnen zorgen voor iedereen die je lief is en geld helpt om al je ambities waar te maken. En geld alleen maakt niet gelukkig, maar als je geld kunt laten rollen in de richting die jij zelf kiest, is dat een verrijking voor je leven.

Financiële opvoeding is waardevol

Hoe mooi is het om je kinderen deze vaardigheid mee te geven in de financiële opvoeding? In dit artikel laat ik je zien hoe onze gedachten over geld worden gevormd en geef ik je vijf overwegingen die je kunt gebruiken om je kind te leren financiële keuzes te maken en financiële opvoeding een plaats te geven in je gezin.

Financiële opvoeding ontbreekt nog te vaak

Ik vind het doodzonde dat geldmanagement of vermogensbeheer nog steeds geen vaste plaats heeft in ons onderwijsprogramma. En waarom besteden ouders (over het algemeen) weinig aandacht aan financiële opvoeding? Is dat onwetendheid of vinden we het niet zo belangrijk? Realiseren we ons onvoldoende wat de impact van geld is in ons leven en wat we onze kinderen kunnen meegeven? Of is praten over geld nog steeds een taboe? De meeste ouders hebben het met hun kinderen wel over sparen, maar leren hoe ze geldzaken managen en het ontwikkelen van positief gewortelde gedachten met betrekking tot geld is vaak een brug te ver.

Kinderen horen en zien wat jij als ouder doet

Onze relatie met geld wordt in een vroeg stadium gevormd. Hoe we omgaan met geld ontstaat door de informatie en programmering die we als kind ontvangen. Ieder kind leert hoe hij of zij moet handelen en denken, ook als het gaat om geld. Deze lessen leiden automatisch tot onbewuste reacties die je gedrag voor de rest van je leven bepalen. Tenzij je ervoor kiest om je mindset met betrekking tot geld te herprogrammeren.

We leren allemaal op drie manieren en dat geldt ook voor je kinderen. De eerste: wat horen je kinderen als het gaat om geld? Uitdrukkingen zoals het geld groeit me niet op de rug, geld maakt niet gelukkig, een rijke stinkerd, waar voor je geld krijgen, geld verdienen als water of dat kunnen we niet betalen, zijn zeer krachtig. Zeker als deze verbale boodschappen worden herhaald. Dit soort gedachten en uitdrukkingen krijgen een prominente plaats in ons onderbewuste.

Dat geldt ook voor het tweede aspect: wat zien kinderen als het gaat over geld? Kinderen leren bijna alles door het na-apen van gedrag. Zien ze ouders die geld rijkelijk laten vloeien of ouders die worstelen met geld? Zien ze ouders die regelmatig de financiële huishouding bespreken of is dit het best bewaarde geheim binnen het gezin? We denken vaak identiek over geld als een van of als beide ouders. Wellicht herken je dat ook bij jezelf of zie herken je dat nu in de manier bij de financiële opvoeding van je kinderen. Stel jezelf eens de vraag: Wat heb ik van mijn vader geleerd over geld? En van mijn moeder? Tien tegen een dat je in je geldgedrag op een van beiden lijkt.

Tenslotte leren kinderen van dingen die ze meemaken. Gebeurtenissen met impact worden eveneens opgeslagen in ons onderbewuste. De kracht van de herhaling, verbaal en wat ze zien en meemaken, leiden tot onbewuste overtuigingen over geld en bepalen het latere financiële leven van je kinderen.

Leren omgaan met geld is een vaardigheid

Wat de waarde van geld is en hoe je ermee omgaat, is een belangrijke vaardigheid in ons leven die een plaats verdiend in de financiële opvoeding van je kinderen. Je verrijkt het leven van je zoon of dochter door tijdens de opvoeding meer bewust aandacht te besteden aan financiële aspecten van het leven.

Geld was bij ons thuis geen gespreksonderwerp. Financiële opvoeding ontbrak volledig. En door schade en schande heb ik het omgaan met geld geleerd. Mijn moeder was er een kei in, maar ze heeft het niet actief overgedragen. Ik heb haar gemodelleerd, maar ik kwam er toch niet uit. In de eerste periode dat ik op mezelf woonde was het financieel een puinhoop. Ik heb vaak de bodem van onze bankrekening gezien en we zijn er ook een aantal keren flink doorheen gezakt. Toen ik het na het beëindigen van mijn relatie helemaal zelf kon doen, heb ik ingezien hoe je goed met geld omgaat en hoe belangrijk de rol van geld is in onze samenleving. Neem van mij aan: als geld je leven beheerst, heb je geen leven.

5 slimme gewoontes om je kind financiële verantwoordelijkheid te geven

Kinderen hoeven op jonge leeftijd natuurlijk niet samen met jou de administratie te doen. Maar hoe eerder ze leren omgaan met geld, hoe meer profijt ze daarvan later hebben. Jong geleerd is écht oud gedaan. Er zijn tegenwoordig allerlei initiatieven waarbij aandacht voor financiële opvoeding wordt gevraagd. Banken komen met apps zoals PinPin. Daarnaast zijn er fantastische initiatieven zoals Startup4Kids, Klas4klas en LEF die lesprogramma’s hebben en daarmee invulling geven aan financiële opvoeding in het onderwijs. Maar als ouder heb je het meest invloed op de normen en waarden die je jouw kind meegeeft. Een financiële bijdrage bijvoorbeeld in de vorm van een studiefonds is mooi, maar de echte waarde waar ze hun hele leven plezier van hebben, is leren welke rol geld heeft in het leven en hoe je daarmee omgaat.

Wil je dat jouw kinderen leren het geldspel te beheersen? Implementeer dan de onderstaande tips in je financiële opvoeding die bij je passen. Samen werk je aan het creëren van slimme geldgewoontes zodat je kind(eren) hun eigen keuze maken in plaats van jouw geldgedrag kopiëren.

1. Geldtaboe? Doorbreek het en maak het onderwerp geld bespreekbaar

Maak omgang met geld bespreekbaar in je gezin. Als ouder heb je de grootste invloed op de financiële gewoontes en de financiële toekomst van je kinderen. Laat tijdens de financiële opvoeding zien hoe je zelf met geld omgaat. Laat zien welke rol geld speelt in jullie gezin en geef invulling aan je voorbeeldfunctie. Je zult versteld staan wat kinderen overnemen zonder dat je het in de gaten hebt. Praat regelmatig over geld, over wat er in de economie en binnen het gezin gebeurt. Het is niet altijd gemakkelijk, maar probeer je communicatie zoveel mogelijk aan te passen. Leer ze bijvoorbeeld dat warm water meer kost dan koud water. Laat ze zien hoe ze kunnen bijdragen om geld over te houden door het licht uit te doen als ze een ruimte verlaten. En ga samen boodschappen doen en laat zien hoe je producten vergelijkt en beslissingen neemt. Als je net als ik thuis een boodschappenlijstje maakt en de aanbiedingen in de folder bekijkt, doe dat dan eens samen. Het doorbreken van het geldtaboe is extreem waardevol en zo geeft je invulling aan je financiële opvoeding.

2. Gebruik de kracht van taal

Bij het maken van keuzes met betrekking tot geld laat je kinderen zich richten op iets positiefs. Als je kinderen leert sparen als appeltje voor de dorst, wat vertelt het onderbewuste dan? Juist, dorst. Als je kinderen leert sparen voor financiële vrijheid, waar richt het onderbewuste zich dan op? Financiële vrijheid. Welke kant geld ook op rolt, formuleer doelstellingen positief voor het grootste effect.

3. Laat kinderen een vergoeding verdienen

Het is heel gemakkelijk om het hele jaar door voor Sinterklaas te spelen. Maar het is veel krachtiger om kinderen te vragen iets terug te doen voor wat ze krijgen, hoe klein ook. Zo gaan ze de waarde van geld begrijpen en besteden ze tijd aan nuttige dingen. Geld wordt verdiend door bijvoorbeeld een goed cijfer op school, door minder achter de spelcomputer te zitten of door elke dag 30 minuten een boek te lezen. Je kunt ze ook de beginselen van ondernemerschap bijbrengen door de oudere buurman te helpen in de tuin, door limonade en koek te verkopen, of wat je ook maar kunt verzinnen om je kind te motiveren en te leren dat ze recht hebben op geld. Natuurlijk geef je niet elke dag een vergoeding, maar bijvoorbeeld elke week of elke maand en dat spreek je van tevoren af. Zo leer je ze discipline en geduld te hebben.

4. Leer je kind over de rol van reclame als grote verleider

In je financiële opvoeding kun je kinderen uitleg geven over reclame. Dat is een van de aanbevelingen van het Nibud waar ik volledig achter sta. Kinderen komen dagelijks veel verleidingen tegen. Overal is reclame, op televisie, op social media, in tijdschriften en zelfs op scholen zie ik het voorbij komen. Het is belangrijk dat kinderen reclame leren herkennen om zo bewuste keuzes te maken in plaats van toe te geven aan verleidingen.

5. Laat je kind zijn of haar eigen financiële keuzes maken

Financiële opvoeding betekent ook kinderen laten zien hoe ze geld kunnen sparen, delen, uitgeven en investeren. Ze kunnen prima hun eigen keuzes maken als je ze helpt bij hun afwegingen. Kinderen gaan beseffen dat ze niet alles kunnen kopen en leren bewust keuzes te maken. Willen ze echt iets hebben? Dan kunnen ze ervoor sparen. Het is net een echt huishouden, maar dan in het klein.

Onderstaand deel ik graag een mooie methodiek om dit te implementeren in je financiële opvoeding. Deze heb ik ontleend aan het gedachtengoed van Olivia Mellan. Maak vier gekleurde potjes met elk een andere bestemming. Dit kunnen fysieke spaarpotten zijn, maar ook gekleurde jampotten zijn een prima middel. Het is van belang hier regelmatig samen over te praten. Dit zijn de vier potjes:

• Uitgeven van geld (speelgeld)
• Iets willen hebben waarvoor eerst gespaard moet worden;
• Investeren in een zelf gekozen onderneming;
• Geven aan goede doelen (delen).

Voor iedere euro die ze krijgen, bijvoorbeeld zakgeld of geld van opa en oma voor de verjaardag, maken ze een bewuste keuze in welke pot het geld gaat.

De pot voor een spaardoel heeft een hele specifieke bestemming: een doel met financiële impact. Wellicht staat een Xbox op het verlanglijstje of een iPhone. Misschien wil je zoon of dochter zelf helpen om een studiefonds bijeen te brengen. Iedere doelstelling is goed, zolang ze die zelf mogen bepalen. En zijn er meer doelstellingen, dan kun je eventueel meerdere potjes maken. Hoe meer concreet ze gelabeld zijn, hoe beter dat voor het onbewuste werkt.

Laat ze daarnaast ook vooral plezier ontlenen aan de omgang met geld door de pot speelgeld. Ze mogen leren geld uit te geven aan de dingen die nu belangrijk zijn. Ze mogen erachter komen dat bepaalde impulsieve uitgaven minder bevredigend blijken dan gedacht. En als je ze kunt leren om hun geld wijs te besteden, mogen ze hun geld ook verspillen. Ook daar leren ze veel van.

Inspireer je zoon of dochter om een deel van hun geld te delen. Denk aan een goed doel. Als ze van dieren houden, kunnen ze doneren aan een asiel of vrijwilligerswerk doen. Dit laatste laat ze ook nog eens persoonlijk groeien. Ze realiseren zich dat geld ook goed kan doen voor anderen.

Beloon daarnaast gewenst gedrag zoals sparen door een aantrekkelijke rente in het vooruitzicht te stellen. Kijk bijvoorbeeld elk kwartaal of jaarlijks naar de rekening voor lange termijn doelen. Laat je kinderen die pot omkeren en geeft ze een flinke rente van bijvoorbeeld 6-8% per jaar. Betaal die rente op dat moment uit in het bijzijn van alle kinderen tezamen. En als de rente niet gelijk is verdeeld, dan hoort daar natuurlijk jouw verhaal bij.

Als je kinderen oud genoeg zijn om te begrijpen hoe de financiële markten werken, kun je ze leren beleggen. Spelen ze graag games op de Xbox, dan spreken aandelen Microsoft waarschijnlijk tot de verbeelding. Hebben ze een iPhone, laat ze dan aandelen Apple kopen.

Financiële opvoeding begint thuis

Er zijn veel manieren om invulling te geven aan je financiële opvoeding en je kind(eren) verantwoord financieel gedrag aan te leren. Kijk daarbij vooral wat je zelf kunt doen binnen je gezin. Prachtige initiatieven van buitenaf dragen daar zeker aan bij, maar het begint bij de normen en waarden die jij meegeeft in de opvoeding.

Vond je dit artikel waardevol? Wil je het dan delen op Facebook, Twitter of Linkedin? Mijn dank (en dat van veel lezers) is groot.